نقش پیشگیرانه خانواده در کاهش اعتیاد فرزندان و تأثیر مستقیم آن بر جهش تولید

جوانان، آسیب پذیرترین افراد در جامعه هستند، به این دلیل که در معرض خطر بیشتری برای استفاده از مواد مخدر و داروهای روان گردان قرار دارند. این داروها در سنین بالاتر اثرات منفی و عواقب نامطلوبی برای آن ها به دنبال خواهند داشت. سطح آگاهی فردی، خانوادگی، همسالان، مدرسه و جامعه همگی نقش مهمی در این امر دارند، اما در این میان خانواده ها وظیفه و مسئولیت بیشتری دارند.

سوال اصلی این است که آیا والدین می توانند در انتخاب فرزندان خود به اندازه کافی تأثیرگذار باشند، تا از این طریق بتوانند تغییری ایجاد کنند؟ والدین نقش اساسی در پیشگیری و کاهش اعتیاد فرزندان خود دارند. صحبت با فرزند در مورد خطرات مصرف مواد و نشان دادن عدم تایید نسبت به چنین رفتار و گرایش هایی، کلید شکل دادن به نگرش و رفتار فرزندان و موضع گیری آن ها در برابر اعتیاد و مواد مخدر است.

درگیر شدن در فعالیت های روزمره فرزندان بسیار مهم است. این موجب نظارت صمیمانه تری خواهد شد. والدین باید کمک کنند تا فرزندانشان در برابر فشار استفاده از مواد مخدر مقاومت کنند یا اگر آن ها شروع به استفاده از مواد مخدر کرده و در مسیر پیشرفت اعتیاد قرار دارند، آن ها را آگاه کرده و با اقدامات صحیح آن ها را تحت حمایت و مراقبت قرار دهند. این حمایت در نهایت منجر به برگشت فرزندان به جامعه و قرار گرفتن در مسیر رشد، تحصیل و تولید خواهد شد. (1)

علل گرایش افراد، به خصوص جوانان به اعتیاد

 عوامل و فاکتورهای زیادی بر گرایش جوانان به اعتیاد و مواد مخدر  تاثیر گذار است. از جمله آن ها می توان عوامل بیولوژیکی شامل اختلالات ژنتیکی و روانپزشکی، عوامل محیطی مانند، وضعیت اقتصادی اجتماعی بالا یا پایین و مشکلات روانشناختی مانند، عزت نفس پایین، رفتار پرخاشگرانه، ضعف در کنترل خود و... اشاره کرد. از دیگر دلایل اعتیاد نوجوانان و جوانان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 
  • پذیرش از طرف همسالان
  • دلیل اعتیاد و مصرف مواد مخدر توسط بسیاری از نوجوانان این است که آن ها می ترسند در حلقه اجتماعی و دوستانه که شامل همسالان مصرف کننده مواد مخدر است، پذیرفته نشوند.
 
  • احساس لذت و آرامش
  • مواد مخدر و داروهای روانگردان با بخش شیمی مغز ارتباط برقرار می کنند تا احساس لذت را ایجاد کنند. شدت این سرخوشی با توجه به نوع دارو و نحوه مصرف آن متفاوت است.
 
  • کاهش استرس و اضطراب
  • بعضی از نوجوانان از افسردگی، اضطراب اجتماعی، اختلالات مربوط به استرس و درد جسمی رنج می برند. استفاده از مواد مخدر ممکن است تلاشی برای کاهش این احساس پریشانی باشد. استرس به ویژه نقش مهمی در شروع و ادامه مصرف مواد مخدر و همچنین بازگشت به مصرف مواد مخدر برای کسانی که از اعتیاد بهبود می یابند، دارد.
 
  • داشتن عملکرد بهتر و موفقیت بیشتر
  • جامعه ما جامعه ای کاملاً رقابتی است که در آن فشار برای پیروزی در مسابقات ورزشی و علمی می تواند شدید باشد. بعضی از نوجوانان ممکن است به داروهای خاص مانند داروهای غیرقانونی یا محرک های تجویز شده روی بیاورند، زیرا فکر می کنند این مواد عملکرد ذهنی و جسمی آن ها را تقویت کرده یا بهبود می بخشد.
 
  • کسب هیجان بیشتر
  • نوجوانان اغلب به دنبال تجربیات جدید هستند، به خصوص آن هایی که این تجربیات را هیجان انگیز یا جسورانه می دانند. به نظر آن ها استفاده از مواد مخدر، یک تجربه هیجان انگیز است. (2)

نقش خانواده در تربیت و پرورش فرزندان برای جلوگیری از اعتیاد آن ها در آینده

والدین می توانند با افزایش آگاهی فرزندان از آسیب احتمالی استفاده از مواد مخدر، جلوگیری کنند. خانواده ها باید از خطرات زیر آگاهی داشته باشند، تا بتوانند نقش موثرتری در کنترل و پیشگیری فرزندانشان از اعتیاد به انواع داروها و مواد مخدر داشته باشند.
 
  • خانواده ها باید در مورد اثرات مخرب انواع داروهای روانگردان و مخدر آگاهی داشته باشند.
 
  • آن ها باید بتوانند اختلال بیش فعالی که با کمبود توجه به وجود می آید را تشخیص بدهند.
 
  • والدین باید اختلالات شخصیتی مانند اختلال نافرمانی فرزندان خود را جدی بگیرند.
 
  • داشتن خویشاوندان درجه یک که به مواد مخدر یا دیگر داروهای روانگردان اعتیاد دارند، خطری جدی برای نوجوانان و جوانان است.

نمرات ضعیف در مدرسه، دوستان مصرف کننده و در دسترس بودن مواد مخدر همگی زنگ هشدار برای خانواده هاست. مقابله با این عوامل خطر باید با دقت و وسواس انجام شود، تا نقش محافظتی آن حفظ شود و از بین نرود. آشنا کردن فرزندان با مسائل اعتقادی مذهبی، درگیر کردن آن ها در فعالیت های فوق برنامه مدرسه یا برنامه های ورزشی، قرار دادن آن ها در معرض پیام ها و برنامه های پیشگیری از مصرف مواد همگی از نقش ها و وظایفی هستند، که به والدین در پیشگیری از اعتیاد فرزندانشان کمک می کنند. نکات زیر به به خانواده در تربیت و پرورش فرزندان برای جلوگیری از اعتیاد آن ها در آینده کمک خواهد کرد. (1)
 
  • فرزندپروری حمایتی و نظارت بر رفتار فرزندان
فرزندپروری حمایتی و نظارت بر رفتار فرزندان از مهمترین عوامل مرتبط با کاهش میزان مصرف مواد مخدر در بین جوانان است. طبق تحقیقات انجام شده، آمار اعتیاد و مصرف مواد مخدر در خانواده هایی که مدت زمان بیرون ماندن فرزندان خود را در شب محدود می کنند، همیشه یا گاهی اوقات در خانه با آن ها مشورت می کنند، در انجام تکالیف به فرزندان خود کمک می کنند، بچه ها را مجبور می کنند کارهای خانه را انجام دهند، فرزندان را برای انجام کارهای خوب و درست تشویق می کنند و زمان استفاده از تلویزیون، رایانه یا تلفن های همراه را محدود کنند، بسیار کمتر است. (1)
 
  • نظارت بر روابط دوستانه
دوستان و گروه های همسالان یکی از اصلی ترین مقصران اعتیاد و مصرف مواد مخدر هستند. نوجوانانی که دوستانشان مواد مخدر مصرف می کنند، بیشتر در معرض اعتیاد قرار دارند، زیرا دوستانشان به راحتی می توانند اغلب داروهای روانگردان و مواد مخدر را در اختیار آن ها قرار دهند. دوستان همچنین الگوهای مهمی برای چگونگی مصرف مواد مخدر هستند، آن ها به شکل گیری باورها و ویژگی های مثبت نسبت به مواد مخدر و عادی سازی مصرف مواد کمک می کنند.

مداخله زودهنگام و برخورد با عوامل خطر اغلب تأثیر بیشتری نسبت به مداخله بعدی برای تغییر مسیر زندگی نوجوانان دارد. نظارت والدین بر نوع روابط فرزندان نقش مهمی در جلوگیری از مصرف مواد مخدر دارد. تنظیم قانون برای فعالیت ها، نظارت بر دوستان و مشارکت های اجتماعی، محدود کردن شبکه های اجتماعی، تمجید از رفتار همگی بخشی از این نظارت ها هستند. (1)
 
  • بهبود شرایط و محیط خانوادگی
همچنین زندگی با والدینی که از الکل و سایر مواد مخدر مضر استفاده می کنند، مرتب در خانه بحث و دعوا می کنند، نسبت به فرزندان خود بی توجه هستند، ​​از افسردگی یا آسیب شناسی روانی رنج می برند، محرک های جدی برای کشش جوانان به اعتیاد هستند. هر یک از این عوامل می توانند اصلاح شوند. در واقع بهبود محیط خانه و شرایط زندگی می تواند به کودکان کمک کند تا از اعتیاد به مواد مخدر مصون بمانند.  (1)

عوامل موثر بر کاهش اعتیاد در جامعه (قانون، رسانه، مدارس و...)

خانواده الگوی قدرتمندی در پیشگیری از اعتیاد جوانان است، با این حال نهادهای اجتماعی مانند مدارس و رسانه ها می توانند به تغییر نگرش و رفتار در جوانان کمک نمایند. جوانان باید در مورد مسائل مربوط به مواد مخدر و داروهای روان گردان اطلاعات کافی داشته باشند. نوع آموزش ها از طریق مدرسه و رسانه می تواند از آسیب های کوتاه مدت و بلند مدت که در اثر مصرف مواد مخدر به وجود می آید، پیشگیری نماید.

آموزش و پرورش باید هزینه هایی را صرف آموزش و بیان مشکلات مربوط به مواد مخدر نماید و از این طریق اطلاعات لازم را در اختیار جوانان قرار بدهد. برای این منظور تنظیم بروشور و مشاور توسط مشاوران مدرسه می تواند بسیار اثرگذار و مفید باشد.

رسانه های اجتماعی نیز باید هشدارها و آگاهی های لازم در زمینه مشکلات استفاده از مواد مخدر و داروهای روان گردان را به جوانان بدهند. رسانه هایی مانند تلویزیون، مجلات آنلاین و برنامه های رادیویی با ساخت برنامه های آموزشی و مستند می توانند جوانان را در مورد خطر استفاده از مواد مخدر هوشیار کنند.

آگاهی جوانان از مضرات مواد مخدر و داروهای روانگردان می تواند به دور نگه داشتن آن ها از مواد اعتیاد آور کمک کند و تمرکز آن ها را بر موفقیت های تحصیلی و کاری بیشتر نماید. در واقع جامعه به جوانانی نیاز دارد که خلاق و پویا در جهت رشد و جهش تولید گام بردارند، بنابراین باید با ایجاد محیطی امن شرایط و زمینه های لازم برای موفقیت آن ها در راستای جهش تولید را فراهم نماید. (3)
 

نقش خانواده در کاهش اعتیاد فرزندان

جوانان امروزه بخش جدایی ناپذیر از جامعه ما محسوب می شوند که دارای انرژی و اشتیاق بی حد و حصری هستند. جوانان با تجربیات و دیدگاه های منحصر به فرد خود می توانند کمک بسیاری برای جامعه در زمینه های مختلف اقتصادی و تولیدی باشند. در این مسیر جوانان با چالش های مختلفی روبرو هستند.

آن ها در یک محیط به سرعت در حال رشد قرار دارند که به طور مداوم دانش و اکتشافات جدیدی به آن ها ارائه می شود. آن ها باید این محیط پویا را درک کنند و در عین حال هویت منحصر به فرد خود را ایجاد نمایند. از طرف دیگر مصرف مواد مخدر در جامعه رو به افزایش است و به راحتی در دسترس آن ها قرار دارد. امروزه مصرف مواد مخدر در میان جوانان بیشتر شده است و این به دلیل تنوع، قیمت پایین و در دسترس بودن این مواد است.

جوانان نقش مهمی در اقتصاد و تولید یک کشور دارند، بنابراین هرگونه عدم توجه به برنامه های پیشگیری از مواد مخدر می تواند آینده کشور و جامعه را با تهدید مواجه نماید. با توجه به اهمیت این موضوع نقش خانواده ها و جامعه در پیشگیری از اعتیاد جوانان بیشتر به چشم می خورد.

خانواده به عنوان هسته و کانون جامعه مسئولیت و وظیفه بیشتری در این مورد دارد. متاسفانه در برخی خانواده ها، افراد جوان و نوجوان توسط بزرگسالان به حاشیه رانده می شوند و تنبل و بی کفایت معرفی می شوند و اغلب رسانه ها نیز به این نوع نگرش دامن می زنند، اما این یک اشتباه بسیار مخرب است.

این رانده شدن از طرف خانواده و نادیده گرفته شدن می تواند جوانان را به سمت مواد مخدر سوق دهد و آنان را از فرایند تحصیل، کار و تولید بازدارد، در واقع مشارکت یک فرایند یادگیری برای جوانان است.

آنان از طریق مشارکت در خانواده می توانند مهارت های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کند تا راحت تر بتوانند برای آینده آماده شوند. مشارکت به فرد جوان این امکان را می دهد تا مزایای پایداری در یک کار داشته باشد و شجاعت لازم را در جهت تولید و رسیدن به اهداف خود کسب نماید. بنابراین خانواده و جامعه باید سعی کنند در مواجهه با افسردگی و ناامیدی جوانان اقدامات فوری و پیشگیرانه را در پیش بگیرند.

آن ها باید جوانان را به زندگی و یادگیری تشویق نمایند و این از طریق مشارکت فعال امکان پذیر است. خانواده باید مسئولیت هایی را که فرد باید در جامعه به عهده بگیرد، برای او تشریح کند و فعالیت ها و عملکردهای او را در این زمینه مورد توجه و قدردانی قرار دهد، از این طریق است که می توان مشارکت جوانان در مسیر جهش تولید را امکان پذیر نمود. (3)


 
نتیجه گیری و جمع بندی
بسیاری از عوامل در خانه می توانند نگرش و تمایل فرزند به استفاده از مواد مخدر را تحت تاثیر قرار دهند. از جمله عوامل خطر در محیط خانه سوءاستفاده روانشناختی، جسمی یا جنسی است. هرچه بیشتر خانواده و جامعه به مزایای مشارکت جوانان در جامعه اقدام نمایند و آن ها را از روی موضوعات منفی مانند مواد مخدر دور نماید، بیشتر شاهد جهش تولید در جامعه خواهیم بود.

در واقع جوانان نقش مهمی در جهش تولید دارند، به این دلیل که آن ها توانایی همکاری فعال را دارند و از انعطاف پذیر، خلاقیت و تحمل بیشتری برخوردار هستند. به همین دلیل خانواده ها باید برنامه های پیشگیرانه در جهت کاهش اعتیاد فرزندان تنظیم نمایند، تا از این طریق بتوانند تاثیر مستقیم بر جهش تولید و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه داشته باشند.

پی نوشتها
  1. www.rivermendhealth.com
  2. www.drugabuse.gov
  3. www.adf.org.au